Sinuslar üz sümükləri və kəllə içərisində yerləşən boşluqlardır. Onlar tənəffüs yollarının hüceyrələri ilə örtülmüşdür. Bu strukturların funksiyalarına tənəffüs olunan havanı qızdırmaq, nəmləndirmək, yad hissəcikləri saxlamaq, selik ifraz etmək və bakteriyaların çoxalmasını qarşısını almaq daxildir. Sinusları örtən hüceyrə qatının iltihabına sinüzit deyilir. Sinüzitdə sinusların ağzı şişir və tıxanır. Buna həm bakteriya, həm də virus səbəb ola bilər.
Sinüzit əsasən 4 alt qrupda araşdırılan bir sağlamlıq problemidir.
- Kəskin rinosinüzit. Ani başlayan və ən geci 4 həftə ərzində normala dönən sinüzit narahatlığını təyin edir.
- Subakut rinosinüzit. Məhz kəskin rinosinüzit vəziyyətidir ki, maksimum 12 həftə davam edir, lakin bu müddətin sonunda problem aradan qalxır.
- Təkrarlanan kəskin rinosinüzit. Simptomların ən azı 1 həftə davam etdiyi, 1 il ərzində dörd və ya daha çox kəskin sinüzitun baş verməsini nəzərdə tutur.
- Xroniki rinosinüzit. Sinüzitin əlamətləri və simptomları 12 həftədən çox davam edərsə, bu vəziyyət xroniki rinosinüzit adlanır.
Xroniki Sinüzit yoluxucu xəstəliklərin, struktur amillərin və iltihablı vəziyyətlərin birləşməsindən qaynaqlanır. Xroniki sinüzit insanda ətraf mühit faktorlarından toz və kif kimi allergenlərdən, siqaret tüstüsü və tənəffüs yollarında bəlğəmin təmizlənməsinə cavabdeh olan kirpik quruluşlarında funksiya itkisindın sonra baş verə bilər. Bu səbəblərdən başqa, orta qulaq infeksiyası zamanı və ya astma xəstələrində də xroniki sinüzitlə qarşılaşa bilər.
Saman qızdırması xroniki sinüzitə səbəb ola biləcək əsas allergik səbəblərdən biridir. Polen və müxtəlif kimyəvi maddələr ətraf mühitin allergen faktorları arasındadır və burun mukozasında iltihaba səbəb olaraq xroniki sinüzitə səbəb ola bilər. Astma xroniki sinüzitin başqa bir səbəbidir, çünki tənəffüs yollarında xroniki iltihaba səbəb olur. Bu vəziyyətlərdən başqa, mədə turşusunun müxtəlif səbəblərdən özofagusa qayıdan reflü xəstəliyi olan insanlarda da xroniki sinüzit baş verə bilər.
Xroniki sinüzitin simptomları:
- İy bilmə və dad bilmənin itirilməsi
- Sarı-yaşıl rəngli burun və axıntı
- Burun tıxanıqlığına səbəb olan qatı mucus
- Burundan burun boşluğuna mukusun sızması
- Göz, alın və yanaq nahiyəsində gərginlik və narahatlıq hissi
- Çənə və diş ağrıları
- Həddindən artıq yorğunluq
- Mədə bulantısı
- Qulaq ağrısı
- Baş ağrısı
Sinüzit əlamətləri olan insanlarda bu vəziyyət uzun sürərsə və müdaxilə edilməzsə, bu xəstəlik irəliləyərək əhəmiyyətli sağlamlıq problemlərinin inkişafına səbəb ola bilər. Uzun müddət davam edən sinüzit səbəbiylə davamlı tənəffüs çətinliyi bədənin kifayət qədər oksigen almamasına və nəticədə insanın daim yorğun hiss etməsinə səbəb olur.
Bu vəziyyətdən başqa, müalicə olunmayan sinüzit hallarında müxtəlif çox vacib sağlamlıq problemləri özünü göstərə bilər:
- Beyində qoxunun qəbulundan məsul olan qoxu sinirinin iştirakı ilə qoxu duyğunun daimi itkisi,
- Sinuslardakı infeksiya göz nahiyəsinə yayıldığı zaman meydana gələ biləcək dəri infeksiyaları və ya abseslər səbəbiylə görmə problemləri,
- Sinusların beyin qişalarına yaxın olması səbəbindən beyin qişasının iltihabı mənasını verən meningitin inkişafı,
- Kəllə sümüklərinin infeksiyası.
Xroniki Sinüzitin diaqnozu
Xroniki sinüzit kəskin sinüzitdən daha az rast gəlinir. Xroniki sinüzitin diaqnozu üçün istifadə olunan meyarlar kəskin sinüzit üçün meyarlara bənzəyir. Ümumiyyətlə, xroniki sinüzitin diaqnozu üçün 12 həftədən çox bərk axıntı, üz və diş nahiyəsində ağrı, burun tıxanıqlığı və qoxunun azalması əlamətlərindən ən azı 2-si olmalıdır.
Bu simptomlara əlavə olaraq, xroniki sinüzit diaqnozunu təsdiqləmək üçün kompüter tomoqrafiyası və ya burun endoskopiyası ilə sinuslar daxilində iltihabın aşkar edilməsi vacibdir. Allergik əsasda inkişaf edən xroniki sinüzit vəziyyətlərində ümumi allergiya testləri həkimlərin tələb etdiyi testlər arasında ola bilər.
Xroniki Sinüzitin müalicəsi
Xroniki sinüzitin müalicəsi üçün ümumi razılaşdırılmış vahid müalicə planı yoxdur. Bu xəstəliyin müalicəsində səbəb olan faktorlardan qorunmaq, iltihabı azaltmaq, yoluxucu xəstəlik varsa, müalicə etmək lazım gələ bilər.
Ümumiyyətlə, xroniki sinüzitin müalicəsi əsas səbəbdən asılı olaraq dəyişir.
- Xroniki sinüzitin əsas səbəbi allergik şərtlər olduğu anlaşılırsa, müalicənin əsası allergik reaksiyaya səbəb olan amilləri və xəstənin bu amillərdən necə qoruna biləcəyini müəyyən etməkdir. Bu xəstələrə antihistaminiklər də təyin oluna bilər.
- Müalicə üsullarında 8-12 həftə müddətində burun içi steroid tətbiqləri və 3 həftə kimi uzun müddət istifadə edilən antibiotik dərmanları yer alır. Burun dekonjestan spreyləri qısa müddətli istifadədə burun tıxanıqlığını aradan qaldırsa da, uzun müddətli istifadədə mövcud mənzərəni pisləşdirə biləcəyi üçün diqqətli olmaq lazımdır.
- Burun polipləri burunda xroniki sinüzitə səbəb ola bilən xoşxassəli formasiyalardır. Topikal burun içi steroid tətbiqləri ilə 12 həftə sonra bu problemdə yaxşılaşma olmazsa, qısa müddətli oral steroid dərmanları tətbiq oluna bilər. Bu dərmanların qısa müddətli istifadəsində məqsəd yarana biləcək yan təsirlərlə bağlıdır.
- Müalicəyə cavab verməyən xroniki sinüzit hallarında cərrahi müdaxilə yəni burun əməliyyatı müalicə variantı hesab edilə bilər. Sinus boşluqlarının genişlənməsi və drenajının artırılması müxtəlif cərrahi tətbiqlərlə əldə edilə bilər. Bu endoskopik əməliyyatlar tıxanmaların aradan qaldırılmasına və sinusların düzgün şəkildə yenidən çıxarılmasına kömək edir. Müalicədən nəticə ala bilməyən xəstələrin təxminən 75%-i burun əməliyyatı ilə sağlamlığına qovuşmuşdur.
Xroniki sinüzitdən əziyyət çəkən xəstələr nəzərə almalıdır ki, burun əməliyyatında sonra bu problemlərin təkrarlanmaması üçün həkimin tövsiyəsinə uyğun olaraq müalicə planına əməl etməlidirlər.
Sinüzitin inkişafının qarşısını almaq üçün nə etmək lazımdır?
Müxtəlif həyat tərzi dəyişiklikləri sayəsində sinüzitin qarşısını almaq mümkün ola bilər:
- Sağlam və balanslaşdırılmış qidalanma proqramı ilə immunitet sistemini gücləndirmək,
- Hava çirkliliyi və siqaret tüstüsü kimi təkan verən amillərdən qaçınmaq,
- Tənəffüs yolu infeksiyası əlamətləri olan insanlarla təmasdan çəkinmək,
- Əlləri mütəmadi olaraq yumaq,
- Ətrafdakı havanın qurumasının qarşısını almaq üçün müxtəlif hava nəmləndiricilərdən istifadə etmək,
- İllik qrip peyvəndi etdirmək.
