Yuxu zamanı udlaq, yumşaq damaq, uvula və badamcıqlardakı yumşaq toxumalar rahatlaşır və bu nahiyədəki yumşaq toxumalar tənəffüs nəticəsində titrəyir. Vibrasiyanın təsiri altında yumşaq toxumanın çıxardığı səsə xoruldamaq deyilir. Kişilərdə qadınlara nisbətən daha çox rast gəlinməsinin səbəbi fiziolojidir. Kişilərin boyun nahiyəsi qadınlara nisbətən daha yağlıdır. Bu vəziyyət yuxu zamanı yumşaq toxumaların daha çox təsirlənməsinə səbəb olur və beləliklə də daha çox xoruldamağa səbəb olur. Çəki artdıqca xoruldamanın şiddəti də artır. Ancaq menopozdan sonra qadınlarda hormonal dəyişikliklər səbəbiylə yaşanan fizioloji dəyişiklik qadınlarda xoruldamanın şiddətinin artmasına səbəb olur. Bəzi hallarda xoruldamaq sadə bir infeksiyanın səbəb olduğu burun tıkanıklığı ilə bağlı ola bilər. Yuxu zamanı hava almaq üçün əlavə səy boğaz bölgəsindəki yumşaq toxumaların içəriyə doğru çəkilməsinə səbəb olur. İnfeksiya sağaldıqdan sonra xoruldama dayanır. Bu son dərəcə normal bir vəziyyətdir. Alkoqol istifadəsi və narkotik istifadəsi səbəbindən də xoruldamaq baş verə bilər. İstifadə edilən narkotik və ya spirtin təsiri ilə insan yuxu zamanı əzələ nəzarətini itirir. Əzələlərin rahatlaması ilə dil boğaza doğru bir az sürüşür və xoruldamağa səbəb olur. Xüsusilə arxa üstə uzanarkən artan xoruldamaq uzun və yorucu bir gündən sonra da görünə bilər. Bütün bunlardan başqa, yetkin əhalinin təxminən 25%-i davamlı olaraq xoruldayır. Tənəffüsün kəsilməsi və xoruldamaya müşayiət olunan yuxunun kəsilməsi kimi əlamətlər yoxdursa, bu vəziyyət sadə xoruldamaq olaraq təyin olunur. Əsasən yalançı mövqedən asılı olaraq artan sadə xoruldamanın şiddəti, çəki artımı ilə artır. Bunun səbəbi yuxarı tənəffüs yollarında stenozun çəki ilə artmasıdır. Bu vəziyyət adətən ətrafdakı insanların xəbərdarlığı ilə nəzərə çarpır. Xoruldayan insan adətən ətrafdakıların xəbərdarlığı ilə həkimə müraciət edir. Ancaq müəyyən fasilələrlə tənəffüsün kəsilməsi və ya yuxudan oyanması bir çox müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb olan obstruktiv yuxu apne sindromunun əlamətləri arasındadır. Xoruldamanın səbəbləri araşdırıldıqdan sonra bu xəstəlik müalicə edilməlidir. Bir çox müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb olan obstruktiv yuxu apne sindromunun əlamətləri arasındadır. Xoruldamanın səbəbləri araşdırıldıqdan sonra bu xəstəlik müalicə edilməlidir. Bir çox müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb olan obstruktiv yuxu apne sindromunun əlamətləri arasındadır. Xoruldamanın səbəbləri araşdırıldıqdan sonra bu xəstəlik müalicə edilməlidir.
Xoruldamaq səbəbləri
Xoruldamaq daha çox mövqedən asılı olaraq görülsə də, yorğunluq, yuxusuzluq, siqaret və spirtli içki qəbulu, mövcud yoluxucu xəstəliklər və istifadə edilən dərmanlar da xoruldamayan insanların xoruldamasına səbəb olur; Bu həm də xoruldayanların daha sıx xoruldamasına səbəb olur. Yuxu zamanı burun nahiyəsindəki yumşaq toxuma bir az rahatlaşır. Bu rahatlama səbəbiylə nəfəs almaq çətinləşir. Bu bölgədə hava axınının yaratdığı turbulentlik yumşaq toxumaların titrəməsinə səbəb olur. Bu vibrasiya xoruldamaq kimi təyin olunan səsi yaradır. Kifayət qədər oksigen ala bilməyən və ya xorultuya görə kifayət qədər oksigen almağa çalışan insan səhər yorğun, ləng və yuxusuz oyanır. Ancaq insan xoruldadığının fərqində olmadığı üçün bu vəziyyətdən şübhələnmir. Sadə xoruldamaq olaraq təyin olunan bu vəziyyət yalnız xoruldamaq səsi ilə digər insanların narahat olması halında öyrənilir.
Xoruldamaq necə müalicə olunur?
Yuxu zamanı tənəffüs yollarının kəsilməsinə səbəb olmayan bu tip xoruldamanın qarşısı yuxu mövqeyini dəyişmək, daha yüksək yastıqda yatmaq, artıq çəkidən xilas olmaq, yüngül qidalar qəbul etmək, spirtli içki və siqareti buraxmaq, burun zolağından istifadə etməklə alına bilər. Bu, xoruldamanın necə getdiyi sualına ən sadə cavabdır. Lakin bütün bunlara baxmayaraq xoruldamanın şiddəti azalmırsa, şəxs otorinolarinqoloqa müraciət etməlidir. Həkim tərəfindən aparılan müayinə və əlavə müayinələr nəticəsində xoruldamaya səbəb olan amillər müəyyən edilir və müvafiq müalicə təyin edilir. Bəzi hallarda multidisiplinar yanaşma ilə ağızdaxili alətlərdən istifadə tövsiyə oluna bilər. Diş həkimləri tərəfindən xüsusi olaraq hazırlanmış ağızdaxili alət yatmazdan əvvəl ağıza taxılaraq, dilin geriyə doğru hərəkətinin qarşısını alan və ağızdaxili boşluğu artıran bir növ protezdir. Başqa bir müalicə üsulu cərrahiyyədir. Ancaq sadə xorultu səbəbindən əməliyyatdan əvvəl şəxs yuxu laboratoriyasında xəstəxanaya yerləşdirilməli və yuxusu yoxlanılmalıdır. Bəzi hallarda xoruldama narahatlıq deyil, bir simptom kimi baş verə bilər. Obstruktiv yuxu apne sindromu adlanan bu pozğunluq dünyanın 3%-də görülsə də, 50 yaşdan yuxarı kilolu kişilərdə bu nisbət 50%-ə qədər yüksəlir. Yuxu apnesi müalicə edilmədikdə, ürək və beyin damarları təsirlənir. Cinsi istəksizlik, miqren, yüksək qan təzyiqi, həmçinin infarkt kimi xəstəliklərə səbəb ola bilər.
Obstruktiv Yuxu Apne Sindromu nədir?
Xalq arasında yuxu apnesi olaraq da bilinən xəstəlik xoruldamaq, gündüz həddindən artıq yuxululuq və ən əsası yatarkən bir və ya bir neçə dəfə nəfəsin kəsilməsi ilə xarakterizə olunur.
Əvvəlcə diqqət çatışmazlığı, unutqanlıq, əsəbilik və depressiya kimi problemlərə səbəb olan yuxu apnesi müalicə edilmədikdə ürək xəstəlikləri kimi çox daha ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər.
Yuxu Apne Sindromunun digər əlamətlərindən bəziləri:
- Səhər quru ağız
- Baş ağrısı ilə oyanmaq
- Kifayət qədər yuxuya baxmayaraq oyanmaqda çətinlik
- Yuxu zamanı baş, boyun və sinə nahiyəsində tərləmə
- Gecə nəfəs ala bilməmək hissi
- Digər otaqlardan eşidilən yüksək xoruldama
- Oturmuş vəziyyətdə yuxuya getmək
- Gün ərzində dözülməz yuxu hissi
Kilo problemi olan insanlarda və kişilərdə tez-tez görülən Obstruktiv Yuxu Apne Sindromu zəif, lakin kiçik alt çənəsi və kürəyi olan, badamcıqları böyük olan, qısa və qalın boynu olan insanlarda da tez-tez rast gəlinir. Yuxu laboratoriyasına gedərək yuxusu müayinə edilməli olan yuxu apnesi xəstələri üçün müxtəlif müalicə üsulları mövcuddur. Sabit təzyiq yaradan Continuous Positive Air Pressure (CPAP) adlı cihaz sayəsində yuxu zamanı tənəffüs yollarının daralmasının qarşısı alınır. Gecə yatmazdan əvvəl insanın CPAP cihazını işə salması və maska taxması kifayətdir. Bu kiçik cihazın maskaya göndərdiyi daimi sıxılmış hava yuxarı tənəffüs yollarının bağlanmasının qarşısını alır və düzgün nəfəs almağa kömək edir. Sadə xoruldamaq müalicəsi variantları arasında olan ağız aparatı, radiotezlik və cərrahi üsullar da xəstəliyin mövcud vəziyyətinə görə tətbiq oluna bilər.
Sağlam yuxu üçün mütəmadi olaraq müayinələrdən keçməyi unutmayın.
