Ginekomastiya nədir?
Ginekomastiya kişilərdə xoşxassəli, həddindən artıq döş inkişafı kimi təyin olunur. Yunan dilindən gynec (qadınlıq) və mastos (döş) sözlərindən əmələ gəlmişdir. Bəzi araşdırmalar hər 3 kişidən birinin Ginekomastiyaya sahib olduğunu söyləyir. Körpəlikdə və qocalıqda da müşahidə oluna bilən ginekomastiya ən çox yeniyetməlik dövründə baş verir. Ölkəmizdə aparılan bir araşdırmaya görə, yeniyetmə oğlanlarda xəstəliyin yayılması 34,6%-dir. Ginekomastiya sağlamlığa zərərli olmasa da, insanın özündə narahatlıq və utanc yaradır. Uzun müddət davam edən ginekomastiya öz-özünə geri çəkilə bilməz. Tibbi müalicə və zəruri hallarda cərrahi müdaxilə tələb olunur.
Ginekomastiyanın səbəbləri nələrdir?
Ginekomastiya, estrogen və testosteron hormonlarının pozulmasından və ya balanssızlığından qaynaqlanır. Başqa sözlə, bədəndəki testosteron miqdarı azalsa və ya estrogen miqdarı artarsa, ginekomastiya meydana gələ bilər. Bu hormonal dəyişikliyin bir çox səbəbi ola bilər. Bu dəyişikliklərin bəziləri təbiidir və başqa heç bir əsaslı tibbi vəziyyət yoxdur. Ginekomastiya başqa bir neçə digər xəstəlik səbəbiylə bağlı olaraq da meydana gələ bilər.
a. Təbii hormon dəyişiklikləri:
Məlum olduğu kimi, testosteron və estrogen insanlarda cinsi xüsusiyyətlərə nəzarət edən hormonlardır. Testosteron, əzələ kütləsi və bədən tükləri kimi kişi xüsusiyyətlərini təyin edərkən, estrogen döş böyüməsi kimi qadın xüsusiyyətlərini idarə edir. Ancaq bilinənlərin əksinə olaraq kişilər də az miqdarda estrogen hormonu sintez edirlər. Kişilərdə bu testosteron/estrogen balansı estrogenə doğru dəyişdikdə ginekomastiya baş verə bilər.
• Körpələrdə ginekomastiya: oğlan körpələrin yarıdan çoxuna analarından estrogen hormonu keçdiyi üçün böyük döşlərlə doğulurlar. Şişmiş döş toxuması doğuşdan 2-3 həftə sonra öz-özünə yox olur.
• Yeniyetməlik dövründə ginekomastiya: Yeniyetməlik dövründə müşahidə olunan hormonal pozuntular səbəbiylə ginekomastiyanın ortaya çıxması tez-tez müşahidə olunan bir vəziyyətdir. 90% hallarda şişmiş döş toxuması altı aydan iki ilədək orijinal vəziyyətinə qayıdır.
• Yetkinlərdə ginekomastiya: Ginekomastiya 50-69 yaş nisbətində yenidən qalxa bilər. Bu yaş qrupundakı hər 4 kişidən birində ginekomastiya müşahidə edilir .
b. Ginekomastiyaya səbəb olan dərmanlar:
Bir çox dərman ginekomastiyaya səbəb ola bilər. Bunlardan bəziləri;
• Prostat böyüməsini maneə törədən və ya prostat xərçənginin müalicəsində istifadə olunan anti-androgen dərmanlar
• Anabolik steroidlər və androgenlər
• QİÇS -in müalicəsində istifadə olunan bəzi antiretrovirus dərmanlar
• Bəzi narahatlıq dərmanları
• Trisiklik qrupa daxil olan antidepresanlar
• Bəzi antibiotiklər
• Kimyaterapiya
• Kalsium kanal blokerləri kimi bəzi ürək dərmanları
c. Narkotik və spirt
• Alkoqol
• Amfetamin
• Marixuana
• Heroin
• Metadon kimi maddələr Ginekomastiyaya səbəb ola bilər.
d. Sağlamlıq problemləri:
Bir çox sağlamlıq problemi, hormonların normal balansını pozaraq ginekomastiyaya səbəb ola bilər.
• Hipoqonadizm: Klinefelter sindromu və ya hipofiz vəzi çatışmazlığı kimi testosteron istehsalının pisləşməsinə səbəb olan sağlamlıq problemlərində ginekomastiya müşahidə edilə bilər.
• Şişlər: Testis, böyrəküstü (adrenal və hipofiz) kimi orqanlarda olan şişlər cinsi təyin edən hormonların tarazlığını poza bilər.
• Hipertiroidizm: Tiroid hormonunun həddindən artıq aşağı salınması ginekomastiyaya səbəb ola bilər.
• Böyrək çatışmazlığı: Ginekomastiya hemodializ xəstələrində qarşılaşılan bir problemdir.
• Qaraciyər çatışmazlığı və siroz: Qaraciyər problemlərində ginekomastiya müşahidə oluna bilər, çünki hormonal pozuntular da müşahidə olunur.
• Qidalanma və aclıq: Bədən həddindən artıq ac olduqda testosteron səviyyəsi azalır, lakin estrogen hormonunda heç bir dəyişiklik olmur. Buna görə ginekomastiya müşahidə edilə bilər.
e. Bitki mənşəli məhsullar
Şampunlarda, sabunlarda və ya losyonlarda olan çay ağacı və lavanda yağlarının aşağı estrogenik aktivliyi səbəbindən ginekomastiyaya səbəb ola biləcəyi düşünülür.
Kimlər ginekomastiya riski altındadır?
• Yeniyetmələr
• Böyüklər
• İdman performansını artırmaq üçün anabolik steroid və androgenlərdən istifadə edənlər
• Qaraciyər, böyrək və ya tiroid xəstəliyi olanlar və Klinefelter sindromu olanlar ginekomastiya riski altındadır.
Ginekomastiyanın simptomları nələrdir?
Döşlərdə müşahidə olunur;
• Şişkinlik
• Ağrı
• Həssaslıq
• Bir və ya hər iki məmədən gələn maye kimi simptomlar Ginekomastiya əlamətləri arasındadır.
Ginekomastiya necə diaqnoz qoyulur?
Ginekomastiya üçün hər iki döşün manuel müayinəsi vacibdir. Məmə arxasında sərt, qoz boyda bir kütlə hiss olunur. Bu kütlə disk ortasında məmə ilə areola altındadır, dəriyə və dərialtı toxumalara yapışmır. Həmçinin sərbəst hərəkət edə bilir. Yanaşı olaraq xəstəyə USM (ultrasəs müayinə) edilir. USM nəticələrinə əsasən diaqnoz təsdiq edilməlidir. Müayinə və USM nəticələrindən sonra həkim diaqnoz qoyaraq müalicəni planlaşdırır.
Ginekomastiyada müalicə variantları nələrdir?
Ginekomastiya müalicəsinə başlamazdan əvvəl xəstənin ilk olaraq hormonal pozğunluğunun olub-olmadığı qiymətləndirilməlidir. Buna görə, bir şəxs ginekomastiyadan şübhələnirsə, əvvəlcə bir endokrinoloqa müraciət etməlidir.
Ginekomasti müalicə variantları ginekomastiyanın növünə görə təyin olunur. Ginekomastiyanın bir çox təsnifatı var. Yeniyetmələrdə ginekomastiyanın müalicəsinin gedişi və cavabı Nydick ilə ölçülür. Burada ginekomastiyanın növü, məmə başındakı qəhvəyi halqanın (aerola) altında yerləşən vəzili toxuma diskinin ölçüsü ilə müəyyən edilir. Diskin diametri 4 sm -dən az olan yeniyetmələrdə xəstəyə məlumat vermək və öz-özünə keçməsini gözləmək daha məqsədəuyğun olardı. Ancaq xəstənin şikayəti 4 ildən çox davam edərsə və ya xəstəni narahat edən klinik tapıntılar artarsa, müalicəyə başlamaq lazımdır. Xəstədəki disk 4-6 sm aralığındadırsa, tibbi müalicə tətbiq oluna bilər. Diskin diametri 6 sm -dən çox olan hallarda cərrahi müdaxilə məsləhət görülür.
Tibbi müalicə isə xəstənin yaşına, hormonal səviyyəsinə və əsas tibbi səbəblərə görə təyin edilir. Dərman istifadəsi zamanı xəstə hər ay yaxından izlənilməlidir.
Ginekomastiya əməliyyatı
Jinekomastinin müalicəsində ən təsirli və qəti üsul cərrahi müdaxilədir. Müdaxilənin növü cərrah tərəfindən edilən müayinələrdən sonra müəyyən edilir. Yenə də ginekomastiyanın fərqli təsnifatlarına qarşı fərqli üsullar istifadə edilə bilər. Misal üçün;
- Glandular tipli ginekomastiyada sərt döş toxuması üstünlük təşkil edir və cərrahi yolla çıxarılmalıdır.
- Qarışıq tip ginekomastiyada glandular və yağ toxuması artıqdır, cərrahiyyə və liposuction birlikdə istifadə olunur.
- Yağlı tip ginekomastiya əsasən yağ toxumasıdır, yalnız liposuction ilə müalicə edilə bilər.
- Başqa bir təsnifatda, məmə toxumasının və artıq dərinin ölçüsü qiymətləndirilir. Buna görə cərrahi müdaxilənin növü təyin olunur.
Ginekomastiya əməliyyatından sonra
- Tətbiqdən 10 gün əvvəl aspirin kimi qan durulaşdırıcı pereparatların istifadəsi dayandırılmalıdır.
- Bitki çayları və vitamin həbləri istifadə edilməməlidir.
- Kişilərdə məmə kiçiltmə əməliyyatından əvvəl, hər hansı bir tibbi probleminiz varsa, bu barədə həkiminizə məlumat verməlisiniz.
- Jinekomastiya əməliyyatı ümumi anesteziya altında edilən bir əməliyyat olduğundan xəstə əməliyyatdan ən az 8 saat əvvəl heç nə yeməməli və içməməlidir. Əməliyyatdan əvvəl yemək, anesteziya zamanı qusma kimi istenmeyen problemlərə səbəb ola bilər.
Ginekomastiya əməliyyatından sonra
Ginekomasti əməliyyatından sonra yaşanan proses, əməliyyatın texnikasına görə fərqlənir. Müalicədə lazer liposuction üsullarına üstünlük verilirsə, sağalma prosesi daha tez baş verir. Yağlı toxuma səbəbiylə ginekomastiya meydana gəlməsində, vaser və lazer liposuction tətbiqindən sonra, təxminən 3 həftənin sonunda təsirli nəticələr əldə edir.
Cərrahi müdaxilə tələb olunan hallarda, əməliyyat ümumiyyətlə ümumi anesteziya altında aparılır, baxmayaraq ki, bəzi hallarda lokal anesteziyaya üstünlük verilə bilər. Şəxs əməliyyatdan sonra həmin gün evə buraxıla bilər. Ümumi anesteziyadan asılı olaraq, xəstənin müşahidə altında saxlanılması lazım ola bilər.
Ginekomasti əməliyyatından sonra ödem və şişkinliyin olması normaldır. Bu formasiyalar ilk həftə ərzində öz-özünə yox olur. Əməliyyatdan sonra yüngül əzələ ağrıları ola bilər. Ginekomasti əməliyyatından sonra 3 gün istirahət etmək, qol və çiyinləri çox tərpətməmək insanın rahatlığı və şəfa prosesi üçün vacibdir. Əməliyyatın 3-cü günü, çox çəkməməsi şərti ilə duş qəbul edə, işə qayıda və yüngül gəzintilər edə bilərsiniz.
Ginekomastiya korseti
Ginekomastiya korseti, ginekomastiya əməliyyatlarından sonra istifadə edilməli olan bir tibbi məhsuldur. Ginekomasti əməliyyatı sonrası ən əhəmiyyətli məqamlardan biri də bu korsetin davamlı istifadəsidir. İstifadəsi çox sadə olan bu korset əməliyyatdan dərhal sonra geyinilməli və həkiminiz tərəfindən təyin olunan müddətdə (2-3 həftə) davamlı olaraq taxılmalıdır. Üçüncü həftədən sonra korseti yalnız gündüz, xüsusilə də ağır işlərdə geyinmək faydalıdır. Bu müddət təxminən 6 həftədir.
https://www.instagram.com/mamoplastika_baku/
https://www.instagram.com/drsamisamin/
